Regulacje w zakresie ESG (Environmental, Social, and Governance) w Unii Europejskiej przeszły znaczące zmiany. Dotychczas obowiązująca dyrektywa NFRD, która regulowała sprawozdawczość niefinansową, została zastąpiona przez nową dyrektywę CSRD, która wprowadza bardziej rygorystyczne, a przede wszystkim bardziej konkretne wymagania, obejmuje szerszy krąg podmiotów, włącza informacje ws. zrównoważonego rozwoju w skład dokumentów finansowych, standardy sporządzania dokumentacji mają rangę przepisów prawa, a publikowane raporty ESG wymagają uzyskania atestu.
Zmiany te mają na celu zwiększenie przejrzystości i odpowiedzialności firm w zakresie zrównoważonego rozwoju.
Podwójna istotność w raportach ESG to nowe podejście w kwestii oceny wpływu zrównoważonego rozwoju, z uwzględnieniem zarówno aspektów materialnych, jak i finansowych – w „obie strony” – czyli, jak jednostka wpływa na otoczenie i jednocześnie jaki wpływ otoczenie wywiera na jednostkę.
Chodzi o ujawnienie informacji ilościowych lub jakościowych nie tylko o tym, jak jednostka raportująca radzi sobie z ewentualnymi naruszeniami dobrych praktyk przy interakcji z środowiskiem naturalnym, otoczeniem społecznym i kulturą zarządzania biznesu – ale także, w jakim stopniu istnienie jednostki jest uzależnione od występowania w jej otoczeniu takich naruszeń. Na przykład, w dziedzinie standardów środowiskowych nawet jeśli firma sama nie wpływa negatywnie na zasoby wody, to czy jej istnienie jest w jakimś stopniu od zasobów wody uzależnione, a jeśli tak to jak temu ryzyku przeciwdziała? Albo przykładowo w dziedzinie standardów socjalno-społecznych, nawet gdy sama jednostka raportująca nie zatrudnia nielegalnie dzieci, to czy jej działalność jest w jakimś stopniu uzależniona od współpracy z takimi partnerami, którzy dzieci nielegalnie zatrudniają i czy może to wywrzeć w efekcie negatywny wpływ na jednostkę? Bądź, dla przykładu w odniesieniu do standardu kultury zarządzania, raport powinien ujawniać nie tylko ewentualne naruszenia własnych organów kierowniczych jednostki, ale także ewentualne ryzyko wynikające ze współpracy (jeśli taka ma miejsce) z partnerami nie przestrzegającymi standardów lub wręcz np. organizacjami działającymi nielegalnie.
Punktem wyjścia oceny jest tzw. „dialog z interesariuszami”, w tym pracownikami, dostawcami oraz użytkownikami sprawozdań. Celem tego „dialogu” – czyli ustrukturyzowanego sposobu pozyskiwania, przetwarzania i publikowania informacji jest uzyskanie danych wejściowych oraz informacji zwrotnych, które pomogą w zarządzaniu wpływami, ryzykami i możliwościami związanymi ze zrównoważonym rozwojem. Proces ten, a w nim zwłaszcza publikowanie okresowych raportów ESG zakłada stałe doskonalenie się jednostek raportujących dzięki podejściu LEAP. Efekt doskonalenia ma być uzyskany także dzięki konkurencji między raportującymi firmami i presji otoczenia na realizację celów ESG, skoro raportujący publicznie ujawniają swoje dokonania.
Zasady postępowania w kwestii podwójnej istotności przy analizie łańcucha wartości (czyli ujęcie w raporcie ESG informacji dotyczących dostawców, odbiorców, finansujących i ubezpieczycieli) uzupełnia uchwalona w kwietniu 2024 r. Dyrektywa CSDD (Corporate suistainability Due Dilligance Directive) w sprawie należytej staranności oraz ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa UE.
Monitorowania działań i ewaluacja dokonań w obszarze ESG, do których służy m.in. raportowanie informacji w sprawie zrównoważonego rozwoju, wpisują się w politykę unijnego zielonego ładu i ONZ-owskiej agendy 2050. Wprowadzanie regulacji prawnych trwa już od pewnego czasu: kolejne akty prawne uchwalane są stopniowo, bywa że z opóźnieniami – analogicznie, nowe obowiązki i nowe grupy podmiotów zobowiązanych do raportowania ESG pod działanie nowych przepisów włączana są stopniowo. Zmiany na gruncie krajowym są konsekwencją prac legislacyjnych w ramach UE i szerzej na forum międzynarodowym.
Początkowo, obowiązek włączenia informacji w sprawie zrównoważonego rozwoju, sporządzanych z zachowaniem nowych standardów ESRS dotyczyć będzie tylko tych jednostek, które wcześniej podlegały dyrektywie NFRD. Chodzi o raporty z danymi za okres od 01.01.2024r. przedstawiane biegłym rewidentom do atestacji w trakcie roku 2025 razem z rocznym sprawozdaniem finansowym i sprawozdaniem z działalności roku 2024.
Obowiązek stosowania ESRS obejmie wszystkie duże jednostki, które przekroczą co najmniej dwa z trzech progów: zatrudnienie powyżej 250 osób, roczne przychody powyżej 40 milionów euro, lub suma bilansowa powyżej 20 milionów euro. Należy przy tym zwrócić uwagę, że najnowsza nowelizacja polskiej Ustawy o rachunkowości, zmieniła (podwyższyła) progi klasyfikacji jednostek sprawozdawczych, dostosowując je jednocześnie do klasyfikacji wg Prawa przedsiębiorców. Obecnie w rachunkowości, w miejsce jednostek mikro, małych oraz nie będących mikro lub małymi, wszedł w życie podział na „nowe” jednostki mikro, małe, średnie i duże.
Obowiązek raportowania ESG rozszerzy się na wszystkie małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) notowane na giełdzie oraz większość instytucji finansowych (kredytowych i ubezpieczeniowych) z możliwością jednak tzw. klauzuli „opt-out” do końca 2028 roku. W tym wypadku należy jednak zwrócić uwagę, że w Polsce w ramach zmian Ustawy o rachunkowości stosowana jest od 2025 roku nowa klasyfikacja jednostek sprawozdawczych. Standardy ESRS będą więc dotyczyć już „nowych” jednostek małych i średnich, o ile notowane będą na giełdach lub w innym obrocie regulowanym, np. New-Connect.
Raportowanie ESG obejmie także przedsiębiorców z państw trzecich, jeśli generują na terenie UE co najmniej 150 milionów euro przychodów i posiadają tu oddział lub jednostkę zależną.
W raportowaniu ESG, w zależności odpowiednio od tego, które z wcześniejszych lat były latami bazowymi dla danej kategorii jednostek publikujących informacje ws. zrównoważonego rozwoju, wejdą dla nich w życie pewne odstępstwa i dopuszczalne uproszczenia – ale z drugiej strony, także obostrzenia, przy opisywaniu związku między działalnością jednostki a zmianami klimatu oraz przy gromadzeniu i ujawnianiu danych pochodzących z analizy łańcucha wartości.
W dyrektywie o rachunkowości (2013/34/UE) zmienionej dyrektywą w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDR 2022/24642) zobowiązano duże przedsiębiorstwa oraz małe i średnie przedsiębiorstwa notowane na rynku regulowanym, a także jednostki dominujące dużych grup do umieszczenia w odrębnej sekcji ich sprawozdania z działalności informacji niezbędnych do zrozumienia wpływu przedsiębiorstwa na kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem oraz informacji niezbędnych do przeanalizowania wpływu kwestii związanych ze zrównoważonym rozwojem na rozwój, wyniki i sytuację przedsiębiorstwa. Wszystkie aspekty, jakimi szczegółowo zajmują się standardy przekrojowe i tematyczne, rozpatrywane są obowiązkowo w ujęciu podwójnej istotności, czyli ujawniania jednocześnie wpływu jednostki na czynnik np. środowiskowy, społeczny lub kulturę biznesu w otoczeniu jednostki raportującej ESG, lecz nie zapominając o zbadaniu i ujawnieniu ewentualnego wpływu tych czynników na jednostkę.
Celem standardu ESRS 1 – „Wymogi ogólne” jest zapewnienie wiedzy na temat struktury ESRS, stosowanych konwencji redakcyjnych i podstawowych pojęć oraz ogólnych wymogów w zakresie przygotowywania i prezentowania informacji na temat zrównoważonego rozwoju zgodnie z dyrektywą 2013/34/UE zmienioną dyrektywą (UE) 2022/2464.
Natomiast w ESRS 2 – „Ogólne ujawnianie informacji”, określono wymogi, które mają zastosowanie do wszystkich jednostek niezależnie od sektora ich działalności (tj. obejmują wszystkie sektory) i mają zastosowanie do wszystkich tematów dotyczących zrównoważonego rozwoju. Standard ten obejmuje wszystkie obszary sprawozdawcze określone w innych standardach ESRS.
Dotyczą dwóch pomiarów (wraz z wyceną): w jaki sposób przedsiębiorstwo wpływa na środowisko naturalne oraz w jaki sposób działanie przedsiębiorstwa jest uzależnione od zmian w tym środowisku. Istotne jest wykazanie nie tylko tego, czy podejmowane działania pozwolą się przedsiębiorstwu rozwijać bez negatywnego wpływu np. na klimat, wodę, ekosystem i zasoby naturalne, ale także w jakim stopniu istnienie przedsiębiorstwa jest zagrożone w miarę zachodzących w środowisku zmian, np. z powodu wyeksploatowania złóż surowców, braku wody, globalnego ocieplenia itd.
Pomiarowi i wycenie podlega uzależnienie przedsiębiorstwa od rynku pracy i oczekiwań świadomych konsumentów, a także interakcja przedsiębiorstwa z jego otoczeniem społecznym. Raport ma wykazać, że nie tylko samo przedsiębiorstwo, ale także jego partnerzy biznesowi nie wspierają niedozwolonych praktyk (np. zatrudniania nieletnich, naruszania przepisów bhp itp). Istotne jest, czy jeśli istnienie przedsiębiorstwa jest w jakimś stopniu uzależnione od naruszania norm prac lub norm społecznych, to czy przetrwa ona w razie zaprzestania takich naruszeń lub odcięcia się od kontrahentów niespełniających standardów.
Raport w dziedzinie zarządzania wykazać ma jakość wypracowanej w przedsiębiorstwie kultury zarządzania i prowadzenia biznesu. Pomiar i wycena mają wykazać, czy istnienie i dalszy rozwój przedsiębiorstwa są uzależnione w jakimś stopniu od łamania norm etycznych, moralnych lub prawnych. Podobnie jak przy standardach dla dwustronnej relacji ze środowiskiem naturalnym lub pracownikami i społeczeństwem, standard ESG w zarządzaniu wymaga ujęcia w raporcie danych nie tylko z własnej organizacji, ale także o kluczowych biznesowych partnerach.
Nasza praktyczna wyszukiwarka to narzędzie, które ułatwia dostęp do kluczowych informacji na temat ESG. Znajdziesz tu definicje, glosariusz terminów, przegląd aktów prawnych, wybrane publikacje oraz listę istotnych instytucji.
Dodatkowo, oferujemy poradniki, przykłady procedur, gotowe pliki do pobrania i linki do wartościowych zasobów w sieci.
Unia Europejska zdecydowała się regulacjom ws. ESG nadać rangę przepisów ogólnie obowiązującego prawa. Urzędowy system standardów ESRS obejmuje od 01.01.2024 wszystkie kraje UE, w tym Polskę. Ogłoszenie zapowiadanych standardów tzw. „sektorowych”, zróżnicowanych dla różnych branż gospodarki opóźnia się.
Niemniej, z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, iż EFRAG przy opracowaniu szczegółowych wytycznych i standaryzacji sektorowej skorzysta z dorobku od dawna już wdrażanych na całym świecie międzynarodowych organizacji non-profit.
Zachęcamy zatem do zapoznania się z wcześniejszymi niż ESRS standardami, korzystając z podanych tu linków:
Unia Europejska pracuje nad opracowaniem standardów atestacji raportów równoważonego rozwoju. Planowany harmonogram zakłada, że do 1 października 2026 roku zostanie wydany standard atestacji dającej ograniczoną pewność, a do 1 października 2028 roku – standard atestacji dającej racjonalną pewność (o ile zebrane doświadczenia pozwolą wydać taki standard, a w razie braku możliwości standard uzyskiwania racjonalnej pewności przy atestacji ESG nie zostanie w ogóle wydany). W międzyczasie państwa członkowskie mogą stosować krajowe standardy i procedury atestacji.
W Polsce harmonogram prac nad krajowym standardem atestacji sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju przewidywał kilka kluczowych etapów:
Pierwszy „zestaw” tzw. pełnych ESRS, czyli unijnych standardów przekrojowych i tematycznych planowano uchwalić do 30 czerwca 2023r., a uchwalono je 31 lipca 2023r. Od tego czas niestety narastają opóźnienia w legislacji unijnej i krajowej, co wpływa na wstrzymywanie całego procesu.
Dla sektorowych ESRS termin ich przyjęcia przesunięto z 30 czerwca 2025r. na równo rok później. Ogłoszenie standardów specjalnych, przeznaczonych dla jednostek z państw spoza UE, lecz działających na terenie UE, również odsunięto w czasie co najmniej na połowę doku 2026.W związku z tym nie dziwi w Polsce, np. opóźnione przyjęcie nowelizacji Ustaw: o rachunkowości, o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym i innych ustaw, np. o Krajowym Rejestrze Sądowym, o obrocie instrumentami finansowymi, o finansowaniu społecznościowym oraz Prawa bankowego (projekt nowelizacji trafił z Sejmu pod obrady Senatu dopiero pod koniec listopada 2024r.).
Przedłużają się więc także prace na opracowaniem nowych krajowych standardów badania sprawozdań finansowych, uwzględniających aspekt atestacji sprawozdań ESG.
Zmiany w przepisach dotyczących ESG wprowadzają surowe sankcje karne za naruszenia związane z raportowaniem zrównoważonego rozwoju. Kara administracyjna, nakładana przez UOKiK na podstawie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, może sięgnąć nawet 10% rocznego obrotu firmy. Sankcje te są stosowane w przypadkach, gdy działania przedsiębiorcy naruszają zbiorowe interesy konsumentów, na przykład poprzez nieuczciwe praktyki rynkowe lub niepełne informacje. Włączenie informacji dotyczących zrównoważonego rozwoju do sprawozdania z działalności firm oznacza, że raporty ESG będą objęte takim samym ryzykiem karnym jak sprawozdania finansowe. Błędy, oszustwa lub zaniechania w tych dokumentach będą podlegać surowym sankcjom, co ma na celu zwiększenie odpowiedzialności korporacyjnej i zgodności z nowymi wymogami prawnymi. Podstawą prawną tych regulacji są odpowiednie artykuły kodeksu karnego, kodeksu spółek handlowych oraz ustawy o rachunkowości.
Oferta „ESG z BFC” skierowana jest zarówno do takich firm, które wdrażają raportowanie ESG obowiązkowo, jak też do firm lub organizacji społecznych, które wdrażają ESG dobrowolnie i chcą, aby odbywało się ono z zachowaniem unijnych standardów ESRS. Nasza oferta – co bardzo ważne – skierowana jest również do biegłych rewidentów, którzy potrzebują wsparcia ekspertów przy atestacji informacji w sprawach zrównoważonego rozwoju. Pozostajemy przy tym otwarci na pytania i zgłoszenia od wszystkich, którzy zajmują się ESG lub chcieliby się w tej dziedzinie rozwijać.
Po pierwsze, bardzo dobrze, że uprzednio wybrali Państwo jeden z najbardziej uniwersalnych standardów stosowanych dobrowolnie.
Niestety, pewne kwestie trzeba teraz porównać pomiędzy podejściem GRI – jako procedur co prawda istniejących dłużej, do tego bardziej rozbudowanych i znanych już na całym świecie, niemniej jednak „tylko” dobrowolnych, do rozwiązań wprowadzonych od teraz przez ESRS, jako wynikające z przepisów obowiązującego prawa. Część wskaźników, a zwłaszcza część standardów GRI tzw. „sektorowych” da się wykorzystać w nowym raportowaniu ESG, zwłaszcza gdy przepisy unijne na to pozwalają lub – jak w przypadku tzw. norm sektorowych, jeszcze ich w UE nie ma, gdyż dopiero się tworzą.
Należy zwrócić uwagę, że standardy ESRS porządkują sposób w jaki – zgodnie z unijnymi standardami – wszystkie firmy mają publicznie informować o tym na jakie naruszenia ESG są narażone i jak sobie z tymi naruszeniami radzą, względnie jak ich unikają.
Tak na prawdę, polskie przepisy ws. ESG istnieją już wiele lat i cały czas są aktualizowane lub dodawane nowe, zupełnie niezależnie od obowiązków raportowania informacji ws. zrównoważonego rozwoju.
W znaczeniu szerokim, przestrzeganie zasad ESG to po prostu implementacja na polski grunt, na poziomie konkretnego przedsiębiorstwa norm np. prawa ochrony środowiska, prawa pracy, prawa budowlanego, przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów, prawa finansowego i wielu, wielu innych, specyficznych dla branży w jakiej działa dana firma (np. dotyczących opakowań, odpadów, energii, norm czasu pracy, procedur RODO, AML itp itd). Standardy ESRS nie wprowadzają same z siebie nowych norm prawnych do stosowania w działalności operacyjnej, ale porządkują sposób w jaki – zgodnie z nimi – wszystkie firmy mają publicznie informować o tym na jakie naruszenia ESG są narażone i jak sobie z tymi naruszeniami radzą, względnie jak ich unikają.
Chodzi o uniwersalną, standardową, porównywalną i publiczne dostępną informację, ważną z punktu widzenia tzw. podwójnej istotności (przykładowo, w odniesieniu np. do zasobów naturalnych: „co się robi aby nie eksploatować ich nadmiernie i jak jednocześnie jest się samemu uzależnionym od tego, że nadmiernie eksploatowane zasoby (przez siebie lub innych) mogą ulec wyczerpaniu?”)
Prace legislacyjne na obecnym etapie przewidują okres przejściowy, zapewne około 2 lat, w którym z mocy prawa, wszyscy biegli rewidenci wpisani na listę PIBR mają tymczasowe uprawnienia do atestacji raportów ESG.
Potem, przewiduje się nabywanie przez biegłych rewidentów tzw. „zielonej specjalizacji”. Informacje dostępne na stronach rządowych i samorządu zawodowego, pozwalają przypuszczać, że biegli rewidenci pozostaną w przyszłości jednostkami atestującymi ESG. Nowością jest jednak, że nowelizacja przepisów o rachunkowości oraz o rewizji finansowej, pozwoli biegłym dobierać sobie do współpracy przy audycie niezależnych ekspertów, specjalistów w konkretnych aspektach ESG, które dana jednostka musi zaraportować bądź fachowców od formalności jakich sporządzanie raportów ESG wymaga.
Niezależnie od ustawowo dozwolonego korzystania przez biegłych z usług eksperckich, sami biegli prawdopodobnie dzielić się będę w niedalekiej przyszłości na tych z dodatkowym, potwierdzonym urzędowo uprawnieniem ds. ESG oraz takich, którzy świadczyć będą wszystkie inne usługi biegłych rewidentów, w tym także audyt sprawozdań finansowych tych jednostek, które raportować ESG nie muszą.
Z wyborem oferty edukacyjnej lub usługi szkoleniowej – jak zresztą z wyborem każdej oferty – warto zachować ostrożność i zdrowy rozsądek. Trzeba przypomnieć, że publikowaniem informacji niefinansowej, w pewnej części pokrywającej się z zakresem regulowanym standardami ESG, lecz mającej do tej pory znacznie węższy zakres, do tego bez ogólnie obowiązującej formy, treści i bez rangi takiej jak dokumenty finansowe, do roku 2024 objętych było w Polsce – uwaga! – mniej niż 200 firm.
Dlatego oczywiście istnieją takie szkolenia, studia, kursy a nawet nieodpłatnie udostępniane w Internecie materiały informacyjne, które są użyteczne i niewątpliwie bardzo godne polecenia. Zwłaszcza oferty specjalistyczne, ukierunkowane konkretnie np. na obliczanie śladu węglowego, oferty branżowe np. gospodarki odpadami, zieloną energią, barierami architektonicznymi, wykluczeniem społecznym itp. Na takiej zasadzie, warto więc podjąć studia na kierunkach związanych w taki czy inny sposób z ESG w praktyce (np. europeistyka, ekonomia, studia politechniczne, ochrona środowiska itd). Niemniej, dobrze jest jednak unikać pojawiających się tu i ówdzie ofert w rodzaju „raportowanie ESG od A do Z, tylko u nas kompleksowy kurs w 16 godzin”. Tym bardziej, że część nowych przepisów – np. standardy atestacji, jeszcze się tworzy lub tak jak najnowsza Dyrektywa UE ws. należytej staranności obszarze ESG dopiero co zostały uchwalone.
Krąg podmiotów zobowiązanych do raportowania ESG poszerza się stopniowo obejmując w kolejnych latach między rokiem 2025 a 2029 poszczególne, nowe kategorie jednostek, a znakomita większość firm w raportowanie ESG włączona będzie raczej poprzez udzielanie informacji dla swoich dużych, często kluczowych kontrahentów lub banku finansującego działalność bądź ubezpieczyciela niż w ramach samodzielnego raportowania. ESG. Niemniej, jednostek, które do roku 2029 obejmie w Polsce obowiązek samodzielnego raportowania ESG będzie w zależności od przyjętych kryteriów od kilku do kilkunastu tysięcy.
Być może zainteresują Was wydarzenia z udziałem partnerów projektu „ESG z BFC”? Może przydatne będą inne aktualne informacje? Jeśli nie znalazłeś tutaj tego czego szukasz, napisz do nas! Dołącz i aktywnie pomóż w tworzeniu internetowego serwisu ESG.
Polska Izba Biegłych Rewidentów (PIBR) zakończyła konsultacje projektu Krajowego Standardu Usług Atestacyjnych Innych niż Badanie i Przegląd 3002PL, dotyczącego raportów ESG. Dokument ten stanowi istotny krok w opracowywaniu zasad weryfikacji
Nowelizacja ustawy o rachunkowości wprowadza nowy Rozdział 6c, w całości poświęcony regulacjom dotyczącym raportowania ESG (Environmental, Social, Governance). Zmiany te wynikają z implementacji unijnej dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive),
Film „Kup teraz: Jak manipuluje się konsumentami”, dostępny na platformie Netflix, to nie tylko przestroga przed marketingowymi manipulacjami, ale również istotny punkt wyjścia do rozmowy o odpowiedzialności firm wobec społeczeństwa
Bona Fide – Rafał Marciniak
Zagłoby 11
35-304 Rzeszów
NIP: 9551147979
